Den Haag
Hovenier Paul Halsema gaf voor leden een rondleiding door de tuinen van het voormalig KLM hoofdkantoor op de hoek van de Badhuisweg en Plesmanweg.
Daarbij wist hij ook veel te vertellen over zowel de (bouw)geschiedenis van het complex als de huidige aanpassingen en toekomstplannen.
Ontstaan kantoorgebouw
Het oude KLM hoofdkantoor is een gebouw van de Rijksgebouwendienst.
De nieuwbouw was in Den Haag omdat de regering ook in Den haag zit en er zo makkelijk contact gelegd kon worden.
In 1940 vordert de voltooiing van de nieuwbouw, het is dan nog niet zeker of de KLM het gebouw gaat gebruiken en misschien zou in het gebouw een departement van Sociale Zaken komen.
Tijdens de bouw kreeg de directiekeet van uitvoering de toepasselijke naam ‘’ de cockpit”.
Na de oorlog wordt het gebouw in gebruik genomen, als is de zijvleugel nog niet klaar.
De directeur van de KLM was Albert Plesman die leefde van 1889- 1953 (Hij werd dus maar 64 jaar oud ).
Plesman was eerst piloot en werkte later op de administratie van de KLM.
Gebouw
In het gebouw werkten in die tijd 1700 mensen, dat was in die tijd een groot kantoor.
Er was zelfs een kantine voor 400 mensen. Ook was er een grote telefooncentra even groot als de gemeente Noordwijk die toentertijd had.
Voor die tijd was het een heel modern gebouw met ook een kapper, winkel, bibliotheek, recreatieruimte en andere voorzieningen in het gebouw. Er was vloerverwarming in de kantine.
Andere kantoren van de KLM trokken in dit nieuwe hoofdkantoor. Het is een gebouw waarin elke vleugel een eigen ingang heeft. Er zijn hoge stalen ramen waardoor er veel lichtinval was in het kantoor. De binnenmuren kunnen allemaal verplaatst worden en hebben geen dragende constructie. Het gebouw heeft een karakteristieke dakoverstek. Vroeger was het schuin hellende dak geheel bekleed met koper.
Het gebouw is een Rijksmonument.
Helaas mochten we het gebouw niet in om het mooie trappenhuis en de muurschildering op de vijfde etage te bezoeken. Met Open Monumentendag is het gebouw open.
De architect van het gebouw was Dirk Roosenburg. Hij was een leerling van de bekende architect Berlage. Dirk woonde in bij een kunstschilder op de Kerkhoflaan. Later bouwde hij zijn eigen woning naast de begraafplaats.
(Nu is daar architectenbureau Atelier Pro gevestigd, opgericht door o.a. architect Hans van Beek.)
Dirk schakelde regelmatig familie en vrienden in voor het maken van kunstwerken en het uitvoeren van klussen. Zo is het ontwerp van de vogelfiguren aan de gevel van de voorkant gemaakt door Teun, een zoon van Dirk. Dit ontwerp verwijst naar de vliegbewegingen van de KLM.
Er is ook een kunstwerk op de hoek van het dak van de zijvleugel en vogelhuisjes van koper aan de gevel. Het uiteindelijke tuinontwerp is van een schoonzus.
De dochter van Dirk is de moeder van architect Remco Koolhaas
Verbouwing
Het gebouw is duurzaam verbouwd tot woningen. Er is dubbel glas geplaatst en een systeem met een warmtepomp.
De fietsenstalling op de begane grond heeft een rolsysteem om de fiets weer naar boven te krijgen.
Er zijn sociale huurwoningen van 38 m2 ,er is een fitnessruimte, een gezamenlijke kamer met wasmachines, er zijn ook koopwoningen en residentiekamers voor maximaal een half jaar bewoning. Dit jaar moeten ook een hotel en een restaurant klaar zijn.
Tuin
Het is een gebied met een geschiedenis, zo was er als eerste hotel de Wittebrug
Het was de verbinding tussen Den Haag en Scheveningen in oude tijden
Bij het terrein van Klein Zwitserland werd zand gewonnen om de binnenstad van Den Haag en Rotterdam door te houden’
Een van de vleugels overkluist de Kwekerijvaart van de Gemeentekwekerij, die in de tweede helft van de negentiende eeuw is aangelegd. Tussen het gebouw en de Kwekerijvaart bestaat door de rood bakstenen keermuren, lage tuinmuren en gemetselde plantenbakken een duidelijke wisselwerking. De hoofdopzet van de groenaanleg rond het gebouw, met rode bakstenen elementen conform het kantoorgebouw, waaronder de halfronde toegangsweg naar de entree van het kantoorgebouw, de lage roodbakstenen tuinmuur op de perceelsgrens ter afscheiding van de openbare weg, de keermuren en brug van de Kwekerijvaart en het terras bij de recreatiezaal, is zeer waarschijnlijk door de architect Roosenburg ontworpen. De verdere uitwerking en invulling zijn van de hand van zijn schoonzus Sophia Rosse-Luyt in de traditie van de Nieuw Architectonische tuinstijl.
De monumentale tuin van het Plesmanduin is in de zomer van 2023 opnieuw aangelegd in een Engelse, eclectische stijl, die helemaal past bij de naoorlogse architectuur. Er is in de beplanting veel voor de kleur blauw gekozen, de kleur van de KLM en de lucht.
In de tuin zijn 4 bomen blijven staan: de lindeboom op het centrale voorplein, de kastanjeboom, een ceder bij de zijvleugel en op de hoek een grote populier.
De parkeerplaatsen zijn herbestraat met de aanwezige tienduimers en de tuinmuren hersteld. De tuin heeft geen irrigatie.
Helaas is de buxustuin met vakjes aan de zijkant niet teruggekomen en zijn er parkeervakken gemaakt. In de tuin worden de borders onderhouden door een tuincommissie van de VVE. Snoeiwerk en het maaien van het gazon worden uitbesteed aan een hoveniersbedrijf.
Voltooiing tuin
Als het ronde gebouw (“de Saxofoon”) aan de achterkant, dat gebouwd is door het ministerie van Verkeer en Waterstaat, gesloopt is, dan wordt de tuin doorgetrokken in een stijl van een duinlandschap. De sloopvergunning is aangevraagd en dit gebouw is geen Rijksmonument.
Er worden drie losstaande, vierkante, gebouwen gebouwd en de pilaren in het water van de oude loopbrug worden verwijderd. Er komt een niet verdiepte parkeergarage met grond erover.
We hebben eerst de voor- en zijtuin bekeken.
Daarna de oversteek van de van de Kwekerijvaart, het nieuwe duingebied en tot slot het standbeeld van Plesman. Daar hebben we afscheid van elkaar genomen.
Foto's: van Paul Halsema
Groet,
Paul Halsema